عەلاق .. دەبێتە فریادڕەسی دینار

+964

فەهمی نەبی -هەولێر

لە گیرفانی هەموو هاوڵاتیەکی عێراقی ناوی عەلی عەلاق هەیە.

هەر بڕە پارەیەک لە گیرفانتە، سەیرێکی بکە، لەبەشی پێشەوەی پارەی عێراقی ناو و واژۆی عەلی عەلاق دەبینی.

عەلی محسن ئیسماعیل، ناسراو بە عەلی عەلاق، شیعە مەزهەبە و تەمەنی 62 ساڵە، هەڵگری بڕوانامەی دبلۆمی باڵایە لە زانستی دارایی زانکۆی بەغدا.

لە حزبی دەعوەی نوری مالیکی، بەرپرسیارەتی سەرکردایەتی هەبووە، وەک کەسێکی نزیکی نوری مالیکی دەناسرێت، هەر ئەو نزیکە وایکرد لە کابینەکەی مالیکی، بۆ ماوەی هەشت ساڵ، ببێتە ئەمینداری گشتی ئەنجومەنی وەزیران.

سەرۆکی ئەنجومەنی هاوبەشی رووبەڕووبوونەوەی گەندەڵی بووە لە عێراق.

لە ساڵی 2014، وەک پارێزگاری بانکی ناوەندی عێراق دەستبەکاربوو.

لەسەردەمی ئەودا، بەهای دیناری عێراقی لە پێگەی جێگیری خۆی بوو، بەجۆرێک لەو ساڵانە سەرەڕای ئەوەی عێراق کەوتە سەردەمێکی خوێناوی لەگەڵ چەکداری داعش، بەڵام کاریگەری بەسەر بەهای دۆلار نەکرد.

عەلی عەلاق، یەکێکە لەو کەسایەتییانەی بەوە ناسراوە کە دژی داشکاندنی بەهای دیناری عێراقی بوو بەرامبەر بە دۆلار، هەر ئەمەش بوو پاش رێککەوتنی عێراق و بانکی نێودەوڵەتی لەسەر داشکاندنی بەهای دیناری عێراقی لە 118 هەزارەوە بۆ 146 هەزار، وەک هەوڵێک بۆ تێپەڕاندنی ئەو تەنگژە ئابوورییەی عێراق لە دوای جەنگی دژ بە داعش بەهۆی دابەزینی نرخی نەوت و پەتای کۆڤید19 رووی تێکردبوو. عەلی عەلاق لەساڵی 2020 دەستی لە پۆستی پارێزگاری بانکی ناوەندی هەڵگرت.

حکومەتەکەی کازمی، لە پێناو پڕکردنەوەی کورتهێنان لە بودجە، لەگەڵ بانکی نێودەوڵەتی رێککەوتن بۆ بەرزکردنەوەی نرخی دۆلار، بە دیاریکراوی لە 20ی کانونی یەکەمی 2020، نرخی 100 دۆلار لە بانکی ناوەندی لە 118 هەزار دینار بەرزبوویەوە بۆ 146 هەزار دینار.

تەوژمی ناجێگیری و بەرزبوونەوەی نرخی دۆلار بە دیاریکراوی رۆژی 11ی کانونی یەکەمی 2022 دەرکەوت، نرخی 100 دۆلار بوو بە 150 هەزار و لەو رۆژەوە تا 168 هەزار دینار بەرزبووەتەوە.

دوای دوو ساڵ، فشاری بەرزبونەوەی دۆلار، شەوێک بەر لە دەستبەکاربوونی، لە ماڵی هادی عامری بڕیاری دانانەوەی عەلی عەلاق دەدرێت، سودانی لە کۆبونەوەکە بەشدار دەبێت و پاڵپشتی لە دانانەوەی عەلاق دەکات.

رۆژی 23ی کانونی دووەم، عەلی عەلاق، وەک پارێزگاری بانکی ناوەندی بەوەکالەت دەستبەکاربوو، ئەمەش دوای ئەوەی مستەفا غالب مەخەیف، پارێزگاری ئەو بانکە بە فەرمانی محەمەد شیاع سودانی لە پۆستەکەی لادرا.

ئایا عەلاق دەتوانێ پارێزگاری لە دیناری عێراقی بکات؟

ماوەی سێ مانگ دراوە بە عەلی عەلاق، بۆ ئەوەی نرخی دۆلار جێگیر بکات، هەربۆیە ئەو لە رۆژی دەستبەکاربوونی بە وەکالەت پۆستەکە بەڕێوەدەبات.

ئەم گۆڕانکارییە لە لایەن بەشێک لە ئەندامانی پەرلەمان وا لێکدراوەتەوە کە چوارچێوەی هەماهەنگی کۆنتڕۆڵی بانکی ناوەندی دەکات، چونکە مستەفا غالب مەخەیف، پارێزگاری پێشووی ئەو بانکە لە سەدر نزیک بوو.

هێشتا سێ مانگ لەبەردەم عەلاق ماوە بۆ ئەوەی نیشانی بدات دەتوانێ پارێزگاری لە بەهای دیناری عێراقی بکات.

لەبارەی بانکی ناوەندی ئەم زانیاریانە بزانە:

لەساڵی 1947 بانکی نیشتیمانی عێراقی دادەمەزرێت، بەڵام لە ساڵی 1956 ناوەکەی دەگۆڕێت بۆ بانکی ناوەندی عێراق، و لەساڵی 1959 ئەو بانکە مامەڵەکردن لە پاوەندی بەریتانییەوە گۆڕێ بۆ دۆلاری ئەمریکی.

بانکی ناوەندی عێراق، وەک بانکێکی سەربەخۆی عێراقی بەپێی یاسای بانکی ناوەندی لە شەشی ئاداری 2004 دامەزراوە، بۆ چەند ئامانجێک لەوانە، پاراستنی سەقامگیری نرخ، جێبەجێکردنی سیسەتی دراو، بەڕێوەبردنی یەدەگی بیانی و دەرکردن و بەڕێوەبردنی دراو.

بانکی ناوەندی جگە لە لقی سەرەکی لە بەغدای پایتەخت، لەهەریەکە لە پارێزگاکانی بەسڕە، موسڵ و هەولێر لقی هەیە.