دەقى رێککەوتنەکەى هەولێر و بەغدا

964+

وریا فەتاح

نوسینگەى راگەیاندنى سەرۆکوەزیرانى عێراق، دەقى ئەو رێککەوتنى نێوان هەرێم و حکومەتى ناوەندى بڵاوکردەوە کە ئەمڕۆ لە کۆبوونەوەى ئەنجومەنى وەزیران دەنگى لەسەرداوە.

بەپێى رێککەوتنەکە، هەرێمى کوردستان پابەندکراوە بە پێدانى 230 هەزار بەرمیلى رۆژانە بە کۆمپانیاى سۆمۆ، لەبەرامبەردا بۆ هەر بەرمیلێک عێراق 16 دۆلار وەک پێشینە لە رێگەی حکومەتى هەرێمەوە دەدات بە کۆمپانیاکانی بەرهەمهێنانی نەوت، هەروەها موچەى موچەخۆرانى هەرێمیش دەنێرێت.

ئەنجومەنی وەزیران لە کۆبوونەوەى نائایاسى ئەمڕیدا بڕیاریدا لەسەر ئەم خاڵانەی خوارەوە:

یەکەم: دۆسیەی رادەستکردنی نەوت:
1- حکوومەتی هەرێم دەستبەجێ دەست دەکات بە رادەستکردنی تەواوی نەوتی بەرهەمهاتوو لە کێڵگە نەوتییەکانی هەرێم بە کۆمپانیای بەبازاڕکردنی نەوت (سۆمۆ) بە مەبەستی هەناردەکردن. وەزارەتی دارایی فیدراڵیش پابەند دەبێت بە پێدانی پێشینەیەک بە حکوومەتی هەرێم بە بڕی 16 دۆلار بۆ هەر بەرمیلێک کە وەردەگیرێت، ئەمەش بەپێی یاسای هەموارکراوی یاسای بودجە. بڕی وەرگیراو لە ئێستادا نابێت لە 230 هەزار بەرمیل لە رۆژێکدا کەمتر بێت، و هەر زیادبوونێک لە بەرهەمهێناندا لە رێگەی لیژنەی هاوبەشی پێوانە و ستانداردکردنەوە بۆی زیاد دەکرێت. لە ئەگەری وەستانی هەناردەکردن بە هەر هۆکارێک، تەواوی بڕی ئاماژەپێکراو رادەستی وەزارەتی نەوتی فیدراڵی دەکرێت.

(روونکردنەوە: بەپێی راپۆرتەکانی هەرێم، کۆی بەرهەمهێنان لە ئێستادا 280 هەزار بەرمیلە لە رۆژێکدا. لەو بڕە، 50 هەزار بەرمیل لە رۆژێکدا بۆ بەکاربردنی ناوخۆیی هەرێم تەرخان دەکرێت، و بڕی ماوەتەوە کە 230 هەزار بەرمیلە لە رۆژێکدا، لەگەڵ هەر زیادبوونێکی داهاتووی بەرهەمهێنان، رادەستی سۆمۆ دەکرێت بە مەبەستی هەناردەکردن).

2- بڕی 50 هەزار بەرمیل لە رۆژێکدا بۆ بەکاربردنی ناوخۆیی لە هەرێم تەرخان دەکرێت، بە مەرجێک حکوومەتی هەرێم پابەند بێت بە دابینکردنی تێچووی بەرهەمهێنان و گواستنەوەی ئەم بڕە. داهاتی فرۆشتنی بەرهەمە نەوتییەکان دوای داشکاندنی تێچووی بەرهەمهێنان، گواستنەوە و پاڵاوتن، دەگەڕێتەوە بۆ گەنجینەی گشتیی فیدراڵی. لە حاڵەتی پێویستیی هەرێم، وەزارەتی نەوتی فیدراڵی بە شێوەیەکی یاسایی هەرێم بە بڕێک لە بەرهەمەکان دابین دەکات، کە نابێت لە بەرهەمی پاڵاوتنی 15 هەزار بەرمیل نەوتی خاو لە رۆژێکدا زیاتر بێت. لیژنەیەکی هاوبەش لە وەزارەتی نەوتی فیدراڵی و وەزارەتی سامانە سروشتییەکانی هەرێم پێداویستیی ڕاستەقینەی هەرێم لە بەرهەمە نەوتییەکان هەڵدەسەنگێنێت و لە ماوەی دوو هەفتەدا ڕاپۆرتی خۆی پێشکەش بە ئەنجومەنی وەزیرانی فیدراڵی دەکات بۆ بڕیاردان لەسەری.

دووەم: دۆسیەی داهاتە نانەوتییەکان:
1- حکوومەتی هەرێم بڕی (120) ملیار دینار وەک پارەی یەکەمی خەمڵێنراو لە پشکی گەنجینەی گشتیی دەوڵەت لە داهاتە نانەوتییەکانی مانگی ئایار، رادەستی وەزارەتی دارایی فیدراڵی دەکات. ئەم بڕە دوای تەواوبوونی وردبینی بەپێی بڕگەی (2)ی خوارەوە یەکلایی دەکرێتەوە.

2- تیمێکی کار لە وەزارەتی دارایی فیدراڵی و دیوانی چاودێری دارایی فیدراڵی، بە هەماهەنگی لەگەڵ وەزارەتی دارایی و دیوانی چاودێری دارایی لە هەرێم پێکدەهێنرێت. ئەرکی تیمەکە پۆلێنکردن و وردبینیکردنی داهاتە نانەوتییەکان و دیاریکردنی پشکی حکوومەتی فیدراڵییە لێی، کە لە مانگی ئایاری 2025ـەوە دەست پێدەکات. ئەمەش بە رەچاوکردنی رێژەکانی داهاتە نانەوتییەکانە کە لە راپۆرتە هاوبەشەکانی نێوان دیوانی چاودێری دارایی فیدراڵی و دیوانی چاودێری هەرێمدا باسکراون، لەوەتەی یاسای بودجەی گشتیی فیدراڵی کاری پێدەکرێت. تیمەکە دەبێت لە ماوەی دوو هەفتەدا ڕاپۆرتی خۆی پێشکەش بە ئەنجومەنی وەزیرانی فیدراڵی بکات بۆ بڕیاردان لەسەری.

3- لیژنەیەکی هاوبەش لە نێوان حکوومەتی فیدراڵی و حکوومەتی هەرێم پێکدەهێنرێت بۆ تەواوکردنی پرۆسەی بەنیشتیمانیکردنی مووچە لە هەرێم، بەپێی بڕیاری دادگای فیدراڵی. لیژنەکە دەبێت ئەرکەکەی لە ماوەیەکدا کە لە سێ مانگ تێپەڕ نەکات تەواو بکات، و لە کۆتایی ماوەکەدا پارەدارکردن تەنها بۆ مووچە بەنیشتیمانیکراوەکان دەبێت.

4- تیمێک لە وەزارەتی دارایی فیدراڵی و دیوانی چاودێری دارایی فیدراڵی، بە هەماهەنگی لەگەڵ وەزارەتی دارایی و دیوانی چاودێری دارایی لە هەرێم پێکدەهێنرێت. ئەرکی تیمەکە دیاریکردنی بڕی زیادەڕۆیی لە پشکی هەرێم لە خەرجیی راستەقینە و چۆنیەتیی چارەسەرکردنیەتی، بەپێی یاسای بودجەی گشتیی فیدراڵی بۆ ساڵانی (2023،202، 2025) تیمەکە دەبێت راپۆرتەکەی لە ماوەی دوو هەفتەدا پێشکەش بە ئەنجومەنی وەزیرانی فیدراڵی بکات.

5- وەزارەتی دارایی دەست دەکات بە خەرجکردنی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێم بۆ مانگی ئایار، وەک سەرەتایەک بۆ جێبەجێکردنی رێککەوتنەکە، دوای ئەوەی وەزارەتی نەوتی فیدراڵی/کۆمپانیای سۆمۆ پشتڕاستی دەکاتەوە کە تەواوی بڕی نەوتی ئاماژەپێکراو لە بڕگەی یەکەم/1 (230 هەزار بەرمیل لە رۆژێکدا) لە بەندەری جەیهان بەپێی یاسا وەرگرتووە.

6- سەرەتای ماوەکانی ئاماژەپێکراو لەم بڕیارەدا، لە رێکەوتی پەسەندکردنی لە ئەنجومەنی وەزیرانەوە دەست پێدەکات.