دەروازەی مەرزی مونزرییە.
عێراق و ئێران لەسەر دەروازە سنوورییەكان رێككەوتن
“پێویستە ئێران دەروازە نافەرمییەكان لەگەڵ عێراق دابخات”
964+
ئەرسەلان عەبدوڵا
دەستەی دەروازە سنوورییەکانی عێراق، رێککەوتنی لەگەڵ کۆماری ئیسلامی ئێران سەبارەت بە 14 بڕگە بۆ باشترکردنی کاری دەروازە سنوورییەکان راگەیاند
دەستەكە ئەمڕۆ دووشەممە 8.9.2025 لە راگەیاندراوێكدا، راگەیاندنی رێككەوتنەكەی راگەیاند، كە لە ئێران كراوە و تێیدا ئاماژە بەوە كراوە “چەندین دانیشتن و گفتوگۆ ئەنجامدرا، یەکێک لەوانە وەزیری ناوخۆی کۆماری ئیسلامیی ئێران ئامادەی بوو، کە پشتیوانی خۆی بۆ دەرەنجامەکانی كۆبوونەوەكان دەربڕی، کە لە کۆنووسی (21) بڕگەدا خراونەتەڕوو، کە گرنگترینیان ئەمانەن:
1. پتەوکردنی پەیوەندییەکانی هاوکاری و هەماهەنگی نێوان دەروازە سنوورییەکان، پەرەپێدانی كارەكانی ئاڵوگۆڕی بازرگانی، بەرزکردنەوەی ئاسایشی بەردەوام لە سەرجەم دەروازە سنوورییەکان و بەدواداچوون بۆ بڕیارەکانی کۆبوونەوەکانی پێشوو.
2. لە بواری بەرەنگاربوونەوەی قاچاخچێتی کاڵا و ماددەی هۆشبەر، رێککەوتن لەسەر چڕکردنەوەی ئۆپەراسیۆنەکانی گەڕان و لێکۆڵینەوە بۆ ئەو تاوانانە بە بەکارهێنانی شێوازی پێشکەوتوو، هەماهەنگی بەردەوامی زانیاری لە نێوان هەردوولادا، هەروەها لایەنی ئێرانی دڵنیاکرایەوە لە قەدەغەکردنی هەناردەکردنی کەرەستەی قەدەغەکراو لەلایەن دەسەڵاتدارانی حکومەتی عێراقەوە (رۆژژمێری کشتوکاڵی)، بەو مەرجەی لایەنی ئێرانی ماوەیەک پێش رێكەوتی قەدەغەکردنەکە ئاگاداربکرێتەوە.
3- رێککەوتن لەسەر ئەوە کرا کە لایەنی ئێرانی هیچ دەروازەیەکی سنووری نوێ نەکاتەوە، بەبێ راوێژکردن لەگەڵ حکومەتی فیدراڵی، بە نوێنەرایەتی دەسەڵاتی دەروازە سنوورییەکان.
4. هەردوولا رێککەوتن لەسەر بەرزکردنەوەی چاودێریکردن “چاودێریکردن و ئاڵوگۆڕکردنی زانیاری هەواڵگری و ئەمنی بۆ چاودێریکردنی جموجۆڵە گوماناوییەکان لە دەروازە سنوورییەکان، بە ئامانجی رێگریکردن لە هاتنە ژوورەوەی ئەو کەس و کەلوپەلانەی کە مەترسی ئەمنی دروست دەکەن.
5. رێککەوتن بۆ لایەنی ئێرانی کرا کە مانیفێستی ئێرانی ئەلیکترۆنی بۆ دەروازە وشکانییەکانی عێراق دابین بکات، کە سەرجەم داتاکانی پەیوەست بە کەلوپەل و ژمارەی پسوڵەی باڵانس و کێشی بارەکە لەخۆ بگرێت. ئەمەش جگە لە دانپێدانانی یەکتر و پەسەندکردنی ئەلیکترۆنی بەڵگەنامە و زانیارییەکانی گومرگی، بۆ ئاسانکاری و ئاسانکردن و وردبینیکردنی رێکارەکانی مامەڵەکردن.
6- هەردوولا رێککەوتن لەسەر خێراکردنی کارەکانی هاوردە و هەناردەکردن، هاوکات پابەندبوون بە رێساکانی گومرگی و کۆنترۆڵکردن، هەروەها دیراسەکردنی پێشنیاری لایەنی ئێرانی سەبارەت بە گواستنەوەی راستەوخۆی کاڵاکان.
7- هەردوولا جەختیان لە پاڵپشتیی كۆبوونەوەی پارێزگارانی پارێزگا سنوورییەكان كردەوە، بۆ بەرزكردنەوەی هاوكاری دوو قۆڵی و كارگردن بۆ پەرەپێدان و نۆژەنكردنەوەی ژێرخانی دەروازە سنوورییەكان.
8. لایەنی ئێرانی ئەرکی دیراسەکردنی پێشنیاری لایەنی عێراقی پێدرا، کە بریتییە لە تەواوکردنی رێکارەکانی گومرگی بۆ بارهەڵگرەکانی ئێران لە دەروازەکانی مەندەلی – سومەر و مونزرییە -خوسرەوی، پاشان ئەنجامدانی ئاڵوگۆڕکردن لەناو دەروازەکەدا.
9. جەخت لەسەر مامەڵەکردن لەگەڵ هاوڵاتیانی هەردوو وڵات کرا بە رێز و کەرامەتەوە، هەروەها مۆرکردنی پاسپۆرتی هەموو ئەو هاوڵاتییە ئێرانیانەی کە لە رێگەی دەروازە سنوورییە فیدراڵییەکانەوە گەشت دەکەن بۆ عێراق، خۆبەدوورگرتن لە بڕیار یان رێوشوێنی کتوپڕ لەلایەن کارمەندانی دەروازە سنوورییەکانەوە جگە لە دوای هەماهەنگیی هاوبەش.
10. رێککەوتن کرا کە دەروازە سنوورییەکانی هەردوو وڵات 24 کاتژمێر لە رۆژێکدا، حەوت رۆژ لە هەفتەیەکدا کاربکەن، بە رۆژانی هەینیشەوە، هیچ باجێکی زیادە لە دەرەوەی کۆنتڕۆڵە یاساییە کارپێکراوەکاندا نەسەپێندرێت، بە لەبەرچاوگرتنی کاردانەوە نەرێنییەکانی ئەمە لەسەر ئاڵوگۆڕی بازرگانی.
11. وردبینی لەو كەسانەی هاتوچۆ دەكەن و ئەوانەی لە بواری بازرگانی كاردەكەن بەپێی بەرنامەیەکی ئەلیکترۆنی پەسەندکراو لە نێوان دەروازەکاندا، جگە لەوەی پێویستە کارتی فەرمییان لەگەڵدا بێت کە مافی ئامادەبوونی یاسایییان پێدەدات لەناو دەروازەکەدا.
12. جەخت لەسەر چالاککردن و زیادکردنی بازرگانی (ترانزێت) لە رێگەی خاکی عێراقەوە کرایەوە.
13- جارێكی دیكە دووپاتی ئەوە كرایەوە ئێران هەموو دەروازە نافەرمییەکان دابخات لەگەڵ عێراق، ئەمەش بەهۆی کاریگەرییە نەرێنییەکانی ئەمنی و ئابووری لە هەردوو وڵاتدا، كە لە كۆبوونەوەكانی پێشووش باسكراوە.
لە راگەیاندراوەكەدا وەك دواخاڵ ئاماژە بەوەش کراوە، “ئەو بڕگانەی سەرەوە گرنگ و پێویستن بۆ باشترکردنی کاری دەروازە سنوورییەکان، چونکە ئەوان پەیوەندی راستەوخۆی بە رێکارەکانی دەروازە سنوورییە هاوبەشەکانەوە هەیە، پایەیەکی بنەڕەتی هاوکاری و هەماهەنگی و ئاڵوگۆڕی زانیاری پێکدەهێنێت، خزمەت بە بەرژەوەندییەکانی هەردوو وڵات دەکات لەسەر ئاستی ئەمنی و بازرگانی”.
