گرافیك: +964
وەزیری دادى هه‌رێم: دادگای فیدراڵیی ململانێی هەولێر و بەغدا قوڵترده‌كاته‌وه
+964
فه‌رهاد حه‌سه‌ن – هه‌ولێر
وەزیری دادی هەرێمی کوردستان، دادگای باڵاى فیدراڵیی عێراق به قوڵكه‌ره‌وه‌ى ململانێی هەولێر و بەغدا پێناسه ده‌كات و ده‌شڵێت “به‌هۆی بڕیارێكی ساڵى 2022 پێشینەیەکی دادوەریی زۆر مەترسیداری داوە”.
بڕیارەکەی دادگای باڵای فیدراڵیی عێراق، له رۆژى 15ـی شوباتی 2022، لە بارەی دۆسیەی نەوتی هەرێمی کوردستان بوو، ئه‌و دۆسییه‌ى به‌وه هەژماركردبوو كه “هیچ پاڵپشتییەکی دەستووری و یاسایی نییە و بڕیاری هەڵوەشاندنەوەی دا”، حکومەتی هەرێمی کوردستانیشی بە رادەستکردنەوەی سەرجەم بەرهەمە نەوتییەکان بە حکومەتی فیدراڵی پابەندکرد.
دواى نزیكه‌ى ساڵێك به‌سه‌ر ئه‌و بڕیاره‌ى دادگاى فیدڕالی، دوێنێ دووشەممە 23ـى كانوونى دووه‌مى 2023، وەزارەتی دادی هەرێمی کوردستان، توێژینەوەیەکی فرسەت ئەحمەد، وەزیری دادی بڵاوكردووەتەوە لە بارەی ناکۆکییەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و حکومەتی ناوەند تایبەت بە پرسی نەوت و گاز، بە ناونیشانی “بیۆگرافیای قەیرانی یاسای نەوت و گاز، راستییەکانی دۆکیۆمێنتکراو بۆ مێژوو”، لە گۆڤاری گرێبەستی کۆمەڵایەتی بڵاوکردەوە، کە وەزارەتی داد دەریدەکات.
لە توێژینەوەکەدا وەزیری داد بڕیارەکە بە “نەبوو” پۆلێن دەکات و 13 خاڵ وەک رەخنە و تێبینی لەسەر بڕیارەکەی 15ـی شوباتی دادگای باڵای فیدراڵی تایبەت بە دۆسیەی نەوت و گازی هەرێمی کوردستان، لە دووتوێی 27 لاپەڕەدا بە زمانەکانی کوردی، عەرەبی، ئینگلیزی خستووەتەڕوو.
له توێژینه‌وه‌كه‌دا هاتووه “دادگای فیدراڵی رۆڵێکی یەکلارەوەی گرتووەتە ئەستۆ بۆ قووڵکردنەوە و ئاڵۆزکردنی ململانێیەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و حکومەتی فیدراڵی، هیوادارین دوابڕیار بێت، کە دەبێته هۆی داخستنی رێگه‌کانی چارەسەرکردنی قەیران و کێشەکانی عێراق”.
وەزیری داد ئاماژەی بۆ بەڵگەکانی دادگاکە كردووه و ده‌نووسێت “ئەو بەڵگانەی دادگای فیدراڵی بۆ بڕیارەکەی ئاماژەی پێداوە، ناگاتە ئاستی پەسندکردنی بڕیارەکە وەک بڕیارێکی دادوەری و بابەتی و بێلایەن، بۆیە بڕیارەکە دوورە لە راڤەیەکی بڕواپێهێنەر، کە چوونییەک بێت لەگەڵ بڕیاری مادەکان، کە پشتی پێبەستووە لەگەڵ واقیعی یاسایی و مادییەکانی هەردوو سکاڵاکە، کە بەتەنیا پشتی بەستووە بە وتەی داواکاران وەک بەڵگەی کۆتایی و بڕێنەرەوە و بەڵگە دۆکیۆمێنتکراوەکانی پێشکه‌شکراو لەلایەن داوالەسەرکراوی پشتگوێخستووە”.
وەزیری داد باس لەو دەسەڵاتانەش دەکات، کە تایبەتە بە حکومەتی ناوەندی و دەڵێت: “دەستوور سیاسەتی نەوت و گازی بە بڕگەیەکی دیاریکراو و مادەیەکی تایبەت دیاریی کردووە، کە هیچ پەیوەندییەکی بە مادەی 110ەوە نییە، ئەویش مادەی 112یە، دەقەکە روونە و پێویستی بە کۆشان و لێکدانەوە نییە، پشتگوێخستنی بە راشکاوی جێگەی سەرسوڕمانە”.
رەخنە لەوەشدەگرێت دادگاکە دوو بابەتی تێکەڵ کردووە و رێکخستنی بازرگانی نێوخۆیی خستووەتە نێو بابەتەکە، بەبێ هەبوونی هیچ یاسا و پشتگیرییەکی یاسایی.
ده‌شڵێت “دادگای باڵای فیدراڵی بڕیاری پێشینەیەکی دادوەریی زۆر مەترسیداری داوە، کە بریتییە لە مانەوەی یاسا کۆنە ناکۆکەکان لەگەڵ بڕیارەکانی دەستوور تاوەکو ناکۆتا، دوای ئەوەی پشتی بە یاسای رێکخستنی وەزارەتی نەوتی ژمارە 101ـی ساڵی 1976 و یاسای سامانی هایدرۆکاربۆنی ژمارە 84ـی ساڵی 1985 بەستووە و چاوپۆشی لە مادەی 13ـی دەستوور کردووە، کە بە یاسای بەرز و باڵا دەزانرێت.”
ئه‌و بڕیاره‌ى دادگاى فیدڕالی له كاتێكدا بوو، ناکۆکییەکانی نێو ماڵى شیعەکان له عێراقدا، به‌هۆی هەڵبژاردنەکەی رۆژی 10ـی ئۆکتۆبەری 2021، لەوپه‌ڕى توندى و گرژیدا بوو، دوای بڕیارەکەش سەرۆکایەتییەکانی هەرێمی کوردستان وەڵامیان دایەوە و بڕیارەکەیان بە “نادەستووری” ناوبرد.