کێڵگەیەکى نەوت لە هەرێمی کوردستان
لێکۆڵەرێکى نەوت و وزە روونى دەکاتەوە
تورکیا چیتر رێگە بە گواستنەوەى نەوتى عێراق نادات؛ مەوقیفى هەرێم بەهێز دەکات
964+
وریا فەتاح
لێکۆڵەرێکى نەوت و وزە ئاشکراى دەکات، نوێنەکردنەوەى رێککەوتنی هێڵی بۆری نەوتی خاوی نێوان تورکیا و عێراق، ئەگەر بەشێوەیەکى کەمیش بێت مەوقیفى هەرێم بەرامبەر بەغدا بەهێز دەکات. دەشڵێت: ئەو رێککەوتنە نوێیەى لە نێوان هەولێر و بەغدا کراوە، گرفتى تەکنیکى و سیاسیى هەیە بۆیە جێبەجێکردنى مەحاڵە.
دواى 52 ساڵ لە رێککەوتن، بڕیارێکی سەرۆکایەتی تورکیا کە لە رۆژنامەی فەرمی وڵاتەکەدا بڵاوکراوەتەوە، ئاشکرای دەکات کە رێککەوتنی هێڵی بۆری نەوتی خاوی نێوان تورکیا و عێراق، لە 27ـی تەموزی 2026 کۆتایی پێدێت.
محەمەد حوسێن، لێکۆڵەرى نەوت و وزە لەبارەى بڕیارەکەى تورکیا بۆ نوێنەکردنەوەى رێککەوتنەکە بە 964ـى وت،”بەپێى رێککەوتنەکە، دەبێت ساڵێک پێشتر هەردوو وڵات نیەتى خۆیان بەیەکترى بڵێن، ئەوەبوو تورکیا نیەتى خۆى وت کە ساڵى داهاتوو لە مانگى 7 رێککەوتنەکە کۆتایى پێدەهێنن و نوێى ناکەنەوە”.
وەک باسى دەکات، جارێ دیارنییە ئایا تورکییەکان دەیانەوێت بگەنە رێککەوتنێکى نوێ یان هەر نایانەوێت لەگەڵ عێراق ئیش بەو بۆرییە بکەن، یان داواکارى دیکەیان هەیە کە ئەمانە لە داهاتوودا روون دەبێتەوە.
ئەوەى روونە، ئەو رێککەوتنە وەکخۆى نامێنێت
“بەپێى خاڵێکى ئەو رێککەوتنە کە دەڵێت:( وەزارەتى نەوتى حکومەتى عێراق تەنها لایەنەکە دەتوانێت نوێنەرى عێراق بکات بۆ ئیدارەدانى ئەو بۆریە)، بەرمەبناى ئەمە دادگاى ناوبژیوانى بازرگانى پاریس، تورکیاى سزادا بەوەى کە پێشێلکارى ئەم رێککەوتنەى کردووە، تورکیاش لە مانگى سێى 2023، هەناردەى نەوتى عێراق و هەرێمى لەو بۆرییەوە راگرت”، محەمەد حوسێن واى وت.
بۆرى نەوتى جەیهانى تورکیا کە نەوتى عێراق دەگوازێتەوە بەم شێوەیە نەوتى بۆ دەچێت:
لە فیشخابوورەوە ، بۆرى نەوتى هەرێمى کوردستانى پێوە لکێنراوە کە لە کێڵگەى خورمەڵەوە دەستپێدەکات.
هەر لە فیشخابوور، بۆرییەکى ترى پێوە لکێنراوە کە نەوتى کێڵگە نەوتییەکانى کەرکوکە و لە رێگەى نەینەواوە دەیبەستێتەوە بەو بۆرییە.
هەڵوەشاندنەوەى رێککەوتنەکە مەوقیفى هەرێم بەهێز دەکات
ئەو لێکۆڵەرەى نەوت و وزە وتیشى،”ئێستا حکومەتى هەرێم مەوقیفى لاواز بووە، بەغدا بە تەواوەتى دەستى ناوەتە قوڕگى،
نە دەهێڵێ خۆى نەوت بفرۆشێت نە موچەى موچەخۆرەکانى دەدات و نە دەهێڵێت خۆى نەوت بەرهەم بهێنێت، داواشى لێدەکات پابەند بێت بەو رێککەوتنەوە کە خۆیان واژۆیان کرد، لە کاتێکدا بەپێى لێدوانەکانى حکومەتى هەرێم بە درۆن لە ناوچە عێراقییەکانەوە کێڵگە نەوتییەکان بۆردومان دەکرێن تواناى بەرهەمهێنانى لاواز کردووە، بۆیە کۆتایى هێنان بەو رێککەوتنە لەلایەن تورکیاوە رەنگە شتێک لە مەوقفیى شاندى دانوستانى هەرێم بەهێز بکات،لانیکەم عێراقییەکان بترسێنێت کە زەختى زیاتر لە حکومەتى هەرێم بکەن رەنگە پەنا بۆ بژاردەى خراپتر ببتان و رووبکاتە تورکیا یان زۆر سیناریۆ، بەڵام زووە کە بزانین هەرێم چۆن ئەو کارتە بەکار دەهێنێت”.
رێککەوتنى هەرێم و ناوەند چى لێدێت؟
لە وەڵامى ئەم پرسیارەدا، محەمەد حوسێن وتى،”دواین رێککەوتنى هەرێم و بەغدا، زیاتر لەوە دەچێت کردەیى نەبێت، چونکە خاڵى ناکۆکى تێدایە بەتایبەت رادەستکردنى 230 هەزار بەرمیل نەوت بە سۆمۆ و بگاتە بەندەرى جەیهان ئینجا وەزارەتى دارایى عێراق موچە بۆ هەرێم دەنێرێت کە ئەمە زۆر نامەعقول و ناواقعییە بەتایبەت لەو کاتەدا زەحمەتە جێبەجێ بکرێت و بەرپرسانى عێراق خۆشیان ئەوە دەزانن”.
بە بڕواى ئەو لێکۆڵەرە، سەرەڕاى ئەو خاڵە ناواقعیانە، بەڵام بەرپرسانى هەرێم رێککەوتنەکەیان قبوڵکرد تا خۆیان لە لۆمەى هاوڵاتیان بەدور بگرن و بڵێن ئەوەتا هەموو تەنازولێکمان کردووە و نەوتیشمان رادەست کردووە، بەڵام بەغدا موچە نانێرێت و بیانوو دەگرێت، لە بەرامبەردا بەرپرسانى عێراقیش هەمان وەڵامیان هەیە کە دەڵێن رێککەوتنمان کردووە و ئەوە هەرێمە نەوت نانێرێت.
دەبێت ناکۆکییە سیاسییەکان چارەسەر بکرێن ئینجا گرفتە تەکنیکییەکان
کەواتا ئەو رێککەوتنە جێبەجێ دەکرێت، لە وەڵامى ئەم پرسارەدا محەمەد حوسێن وتى،” ئەگەر ویستى سیاسى بەهێز نەبێت باز بدات بەسەر ئەو کێشە تەکنیکیانە مەحاڵە رێککەوتنەکە هیچى لێ سەوز بێت، دەبێت پێشتر ناکۆییە سیاسییەکان چارەسەر بکرێن نەک کێشە تەکنیکییەکان”.
