"فریاى بکەون"
رانیە تینویەتى؛ 13 هەزار ماڵ لە بەردەم کارەساتێکى مرۆییدان
+964
وریا فەتاح
شاری رانیە، ناوەندی ئیدارەی راپەڕین، رووبەڕووی قەیرانێکی سەختی کەمئاوی بووەتەوە کە ژیانی رۆژانەی دانیشتووانەکەی خستووەتە مەترسییەوە، ئاوى راپەڕین لە 964ـەوە زەنگى مەترسى لێدەدات و دەڵێت،”گەیشتوینەتە ئاستێکى مەترسیدار و پێویستمان بە چارەسەرى بەپەلە هەیە”.
لە رانیە 25 هەزار هاوبەشى ئاو هەیە و پشت بە دوو سەرچاوەى سەرەکى ئاوى خواردنەوە دەبەستن کە ئەمانەن:
سەرچاوەى ئاوى قولەى رانیە: سەرچاوەی گەورەی ئاوى رانیەیە کە 60%ـی هاوبەشانى ئاوى رانیە پشت بەو سەرچاوەیە دەبەستن.
سەرچاوەى ئاوى بیرەکانى رانیە: دووەم سەرچاوەى ئاوى شارەکەیە و 75 بیر ئاوى 40%ـى دانیشتوان دابین دەکەن.•
لە ساڵانی پێشوودا، ئەم دوو سەرچاوەیە پێکەوە لە کاتژمێرێکدا 3000 مەتر سێجا ئاویان بەرهەم دەهێنا، بەڵام ئەمساڵ بەهۆی کەمبوونەوەی ئاوی ژێر زەوی و کەمبارانى، دۆخەکە بە شێوەیەکی دراماتیکی گۆڕاوە:
بیرەکان: بەرهەمی ئاویان بۆ 20 مەتر سێجا لە کاتژمێرێکدا دابەزیوە و سێ بیریش بە تەواوی وشکیان کردووە.
قولەی رانیە: ئاستی ئاوەکەی بە ڕێژەی 75% بۆ 80% کەمیکردووە و لە کاتژمێرێکدا تەنها 350 مەتر سێجا ئاو دابین دەکات.
هەردوو سەرچاوەکە بەیەکەوە: لە کاتژمێرێکدا 370 مەتر سێجا ئاو هەڵدەدەن، واتا بەهەردووکیان لە 24 کاتژمێردا 8 هەزار و 800 مەترسێجا ئاو هەڵدەدەن، لە کاتێکدا رانیە لە ئێستادا پێویستى بە 40 هەزار مەتر سێجا ئاو هەیە لە رۆژێکدا.
تەممموزى 2024، هەردوو سەرچاوەی ئاوى رانیە بە تێکڕا زیاتر لە 40 هەزار مەترسێجا ئاویان بەرهەمهێناوە لە رۆژێکدا و خواستى دانیشتوانیان دابینکردووە.
کاریگەری لەسەر ژیانی خەڵک
ئەم دۆخە بووەتە هۆی ئەوەی کە دابەشکردنی ئاو بەسەر هاوبەشاندا بە شێوەیەکی بەرچاو کەمببێتەوە، هاوبەشانی ئاو لە رانیە لە ئێستادا رۆژ نا رۆژێک ئاویان پێدەگات، بەڵام ماوەی ئاودانەکە زۆر کورتە:
ئەوانەی لەسەر تۆڕی بیرەکانن نزیکەی کاتژمێر و نیوێک ئاویان هەیە.
ئەوانەی لەسەر تۆڕی قولەی رانیەن کەمتر لە کاتژمێرێک ئاویان بۆ دەڕوات.
رانیە رۆژانە پێویستى بە 40 هەزار مەتر سێجا ئاو هەیە، بەڵام لە ئێستادا ئاوى پێویست تەنیا 8 هەزار و 800 مەتر سێجایە
پێداویستی رۆژانەی رانیە بۆ ئاو نزیکەی 40 هەزار مەتر سێجایە، بەڵام لە ئێستادا قولەی رانیە کە 60%ی دانیشتووانی لەسەرە، تەنها 8 هەزار و 400 مەتر سێجا ئاو دابین دەکات، لە کاتێکدا ساڵی پار لەم کاتەدا، ئەم سەرچاوەیە رۆژانە زیاتر لە 40 هەزار مەتر سێجا ئاوی بەرهەم دەهێنا، بیرەکانیش ئەگەر 24 کاتژمێر کاربکەن، تەنها دەتوانن 480 مەتر سێجا ئاو دابین بکەن.
بەهۆی ئەم کەمئاوییەوە، دانیشتوانى رانیە ناچاربوون پەنا بۆ کڕینی ئاو بە تەنکەر ببەن، نرخی هەر تەنکەرێک ئاو 12 هەزار دینارە، بەڵام بەهۆی زۆری خواستەوە، هەندێک کەس ئامادەن تا 30 هەزار دیناریش بدەن تەنها بۆ ئەوەی نۆرەیان بێت.
پڕۆژەی ئاوی دەربەند؛ فریادڕەسى رانیەیە
تاکە چارەسەری بنەڕەتی بۆ ئەم قەیرانە، تەواوکردنی پڕۆژەی ئاوی دەربەندە، ئەم پڕۆژەیە توانای دابینکردنی 3000 مەتر سێجا ئاوی هەیە لە کاتژمێرێکدا، کە دەکاتە 72 هەزار مەتر سێجا لە رۆژێکدا، ئەم بڕە ئاوە نەک تەنها بەشی پێداویستی رانیە دەکات، بەڵکو کێشەی ئاوی حاجیاوا و چوارقوڕنەش چارەسەر دەکات.
پڕۆژەى ئاوى دەربەند
پڕۆژەیەک 20 ساڵى تەمەنى تێپەڕاندووە و هێشتا پێى نەگرتووە
پڕۆژەکە لە ساڵی 2005 دەستیپێکردووە و تا ئێستا 81%ـی کارەکانی تەواو بووە و ساڵانێکى زۆرە کارکردن تێیدا وەستاوە، ئەوەش دواى ئەوەى 22 ملیۆن دۆلاری تێدا خەرجکرا. بۆ تەواوکردنی 19%ـی ماوەی پڕۆژەکە، پێویستی بە نزیکەی 5 بۆ 6 ملیۆن دۆلاری تر هەیە.
تەواوبوونی ئەم پڕۆژەیە دەبێتە فریادڕەسێک بۆ رانیە و کۆتایی بە کێشەی کەمئاوی لە ناوچەکە دەهێنێت، خەڵکی ڕانیە بە هیوایەوە چاوەڕوانی تەواوبوونی ئەم پڕۆژە ستراتیژییەن تا لەم بارگرانییە رزگاریان بێت.
زانیارییەکان و وردەکارى پڕۆژەکە لە سەلام عومەر، بەڕێوەبەرى ئاوى راپەڕین وەرگیراون، ئەوەش دواى گفتوگۆیەکى تەلەفونى لەگەڵ وریا فەتاح، رۆژنامەنوس لە 964، دەربارەى قەیرانى ئاو لە رانیە.
